Ari Aster - Midsommar
Simon: We're leaving tomorrow morning.
Connie: I know we are.
Na początku 2018 roku światem filmowego horroru wstrząsnął film „Hereditary” w reżyserii Ariego Astera. Produkcja wychodziła dość wyraźnie poza standardy gatunku i przyzwyczajenia odbiorców – nie dziwią zatem (podobnie jak w przypadku późniejszej o pół roku nowej wersji „Suspirii”) skrajne opinie. Drugi film Astera, „Midsommar”, został już przed premierą odpowiednio zaszufladkowany – to od tego gościa co zrobił „Hereditary”, pewnie będzie ostra jazda. Film wchodzi do kin na samym początku wakacji 2019 roku (nie mogła to być inna pora, o czym za chwilę) – i potwierdza klasę reżysera.
Dani, główna bohaterka, około dwudziestoletnia Amerykanka, trwa w toksycznym, utrzymywanym na siłę związku z Christianem. Cieniem na ich związku kładzie się sprawa chorej psychicznie siostry dziewczyny. Jej ciągła i nieusuwalna (choć nie bezpośrednia) obecność wbija klin między młodych ludzi. Do czasu. Pewnego zimowego dnia, siostra popełnia makabryczne samobójstwo i dodatkowo zabija również rodziców – Dani przeżywa największą traumę jaką można sobie wyobrazić. Gdy pod koniec wiosny, Christian i jego dwaj kumple postanawiają udać się na wakacje do Szwecji, Dani chce jechać z nimi. Być może dzięki temu przepędzi osobiste demony.
Towarzystwo zostaje zaproszone do pewnej tajemniczej wioski leżącej za kołem podbiegunowym. Młody Szwed o imieniu Pelee wciąga czwórkę amerykańskich turystów (jak się okazuje inny mieszkaniec społeczności zaprosił też dwójkę Anglików) do rzeczywistości funkcjonującej jakby poza czasem – mieszkańcy, ubrani w białe powłóczyste szaty, snują się po sterylnej wiosce pozbawionej zwierząt, maszyn i śladu jakiejkolwiek rolniczej kultury. Od początku mamy wrażenie, że trafiliśmy w jakieś teatralne dekoracje – uczucie odrealnienia potęguje nie tylko scenografia i nienaturalnie mili i uprzejmi mieszkańcy, ale i fakt, że rozpoczął się właśnie dzień polarny. Wioska zalana jest słonecznym światłem dwadzieścia cztery godziny na dobę – aby spać, trzeba symulować noc poprzez zaciąganie zasłon. Goście zaproszeni zostają na obchody dziewięciodniowego rytuału, w którym cała społeczność celebrować będzie odwieczny cykl narodzin i śmierci. Takie wydarzenie następuje raz na dziewięćdziesiąt lat – co za szczęście, że mogą tu być!
Widz zaczyna odczuwać niepokój bardzo szybko i nie jest w stanie się od niego uwolnić. „Midsommar” jest filmem całkowicie pozbawionym „jump scare’ów” – tych nagłych ataków na percepcję odbiorcy, na których tak często współczesne horrory opierają swą siłę. Niepokój budzą trochę inne czynniki – odcięcie od cywilizacji, uwrażliwiające człowieka na inne bodźce niż te, którymi bombardowany jest na co dzień; całkowita zmiana systemów wartości, które stają się zupełnie obce i irracjonalne; poczucie osaczenia i zamknięcia w potrzasku; wrażenie nieuchronności losu i braku możliwości wycofania się z raz podjętej decyzji o przygodzie w blasku słońca. Napięcie narasta nieustannie i osiąga pod koniec filmu wręcz niewyobrażalny poziom.
Mamy tu do czynienia z bardzo ciekawym zabiegiem. Wszystko w tym filmie mamy widoczne jak na dłoni, wszystko dzieje się w trakcie nieustającego dnia polarnego, a bohaterowie przebywają cały czas na otwartej, wielkiej, jasnej przestrzeni z palącym słońcem nad głową. Tu nie ma ciemności, nic nie czai się w mroku, nie ma klaustrofobicznych, ciemnych miejsc. Takie poprowadzenie filmowej narracji, zrealizowane dodatkowo niesamowitymi zdjęciami, wprowadza w hipnotyczny trans – zarówno bohaterów, jak i widzów. Dani i jej towarzysze zdają się przebywać w pewnym koszmarnym śnie, z którego nie tyle nie mogą, co wręcz nie chcą się obudzić. Czują podskórnie, że nie wyjdą cało z tej przygody, jednak nie robią nic, aby się uratować. Gdy znika pierwszy z uczestników wycieczki, tłumaczenie mieszkańca wioski o tym, że „Simon musiał wcześniej sam wyjechać na dworzec, bo ciężarówka jest dwuosobowa” jest absurdalne – ale i tak nie powoduje ono chęci „wybudzenia” się i podjęcia próby ucieczki. My też jesteśmy w transie – nasza voyeurystyczna natura wychodzi podczas seansu na wierzch. Niby kibicujemy bohaterom, ale jednocześnie chcemy zobaczyć co ich czeka. Jesteśmy tam razem z nimi, cały czas w świetle dnia, przerażeni i zafascynowani jednocześnie. Gdy Dani wrzeszczy przerażona, chcemy wrzeszczeć razem z nią. Tu nawet scena siadania przy wielkim wieloosobowym stole, budzi dreszcze.
Największą zagadkę filmu stanowi dla mnie rola traumy Dani. Jakie dokładnie ma ona znaczenie i jak należy interpretować zakończenie filmu? Może powinniśmy wrócić na chwilę do „Hereditary”, który w dużej mierze był porażającym dramatem rodzinnym, studium poważnej dysfunkcji i degrengolady tej najmniejszej jednostki społecznej. Tajemniczy Pelee, też mówi o rodzinie – to społeczność wioski przejmuje jej rolę. Chłopak rzekomo przeżył podobną traumę jak Dani – to ta cała niepokojąca, pogańska komuna stała się dla niego domem, gdzie „każdy go przytuli i pocieszy”. Każdy, czyli tak naprawdę nikt. Przecież ta „jedna, wielka rodzina” to zbiorowisko postaci pozbawionych jakiejkolwiek indywidualności, ściśle zaprogramowany układ, którego celem jest realizacja programu – dziewięciodniowego rytuału. Mimo to pokusa zaufania tej podejrzanej empatii i współczuciu wydaje się nie do odparcia – Dani jej ulega. Trudno się dziwić – wszyscy mają ją gdzieś, Christian ją ignoruje i podchodzi do związku jak do niechcianego obowiązku, nie mówiąc już o jego kolegach, którzy po prostu unikają jej jak ognia. Czy zatem wątek traumy i poranionej psychiki Dani jest motorem napędowym tej historii i wyrasta ponad ten horrorowy? Czy to tylko moje chciejstwo?
Connie: I know we are.
Recenzja opublikowana została pierwotnie na portalu Esensja
Na początku 2018 roku światem filmowego horroru wstrząsnął film „Hereditary” w reżyserii Ariego Astera. Produkcja wychodziła dość wyraźnie poza standardy gatunku i przyzwyczajenia odbiorców – nie dziwią zatem (podobnie jak w przypadku późniejszej o pół roku nowej wersji „Suspirii”) skrajne opinie. Drugi film Astera, „Midsommar”, został już przed premierą odpowiednio zaszufladkowany – to od tego gościa co zrobił „Hereditary”, pewnie będzie ostra jazda. Film wchodzi do kin na samym początku wakacji 2019 roku (nie mogła to być inna pora, o czym za chwilę) – i potwierdza klasę reżysera.
Dani, główna bohaterka, około dwudziestoletnia Amerykanka, trwa w toksycznym, utrzymywanym na siłę związku z Christianem. Cieniem na ich związku kładzie się sprawa chorej psychicznie siostry dziewczyny. Jej ciągła i nieusuwalna (choć nie bezpośrednia) obecność wbija klin między młodych ludzi. Do czasu. Pewnego zimowego dnia, siostra popełnia makabryczne samobójstwo i dodatkowo zabija również rodziców – Dani przeżywa największą traumę jaką można sobie wyobrazić. Gdy pod koniec wiosny, Christian i jego dwaj kumple postanawiają udać się na wakacje do Szwecji, Dani chce jechać z nimi. Być może dzięki temu przepędzi osobiste demony.
Towarzystwo zostaje zaproszone do pewnej tajemniczej wioski leżącej za kołem podbiegunowym. Młody Szwed o imieniu Pelee wciąga czwórkę amerykańskich turystów (jak się okazuje inny mieszkaniec społeczności zaprosił też dwójkę Anglików) do rzeczywistości funkcjonującej jakby poza czasem – mieszkańcy, ubrani w białe powłóczyste szaty, snują się po sterylnej wiosce pozbawionej zwierząt, maszyn i śladu jakiejkolwiek rolniczej kultury. Od początku mamy wrażenie, że trafiliśmy w jakieś teatralne dekoracje – uczucie odrealnienia potęguje nie tylko scenografia i nienaturalnie mili i uprzejmi mieszkańcy, ale i fakt, że rozpoczął się właśnie dzień polarny. Wioska zalana jest słonecznym światłem dwadzieścia cztery godziny na dobę – aby spać, trzeba symulować noc poprzez zaciąganie zasłon. Goście zaproszeni zostają na obchody dziewięciodniowego rytuału, w którym cała społeczność celebrować będzie odwieczny cykl narodzin i śmierci. Takie wydarzenie następuje raz na dziewięćdziesiąt lat – co za szczęście, że mogą tu być!
Widz zaczyna odczuwać niepokój bardzo szybko i nie jest w stanie się od niego uwolnić. „Midsommar” jest filmem całkowicie pozbawionym „jump scare’ów” – tych nagłych ataków na percepcję odbiorcy, na których tak często współczesne horrory opierają swą siłę. Niepokój budzą trochę inne czynniki – odcięcie od cywilizacji, uwrażliwiające człowieka na inne bodźce niż te, którymi bombardowany jest na co dzień; całkowita zmiana systemów wartości, które stają się zupełnie obce i irracjonalne; poczucie osaczenia i zamknięcia w potrzasku; wrażenie nieuchronności losu i braku możliwości wycofania się z raz podjętej decyzji o przygodzie w blasku słońca. Napięcie narasta nieustannie i osiąga pod koniec filmu wręcz niewyobrażalny poziom.
Mamy tu do czynienia z bardzo ciekawym zabiegiem. Wszystko w tym filmie mamy widoczne jak na dłoni, wszystko dzieje się w trakcie nieustającego dnia polarnego, a bohaterowie przebywają cały czas na otwartej, wielkiej, jasnej przestrzeni z palącym słońcem nad głową. Tu nie ma ciemności, nic nie czai się w mroku, nie ma klaustrofobicznych, ciemnych miejsc. Takie poprowadzenie filmowej narracji, zrealizowane dodatkowo niesamowitymi zdjęciami, wprowadza w hipnotyczny trans – zarówno bohaterów, jak i widzów. Dani i jej towarzysze zdają się przebywać w pewnym koszmarnym śnie, z którego nie tyle nie mogą, co wręcz nie chcą się obudzić. Czują podskórnie, że nie wyjdą cało z tej przygody, jednak nie robią nic, aby się uratować. Gdy znika pierwszy z uczestników wycieczki, tłumaczenie mieszkańca wioski o tym, że „Simon musiał wcześniej sam wyjechać na dworzec, bo ciężarówka jest dwuosobowa” jest absurdalne – ale i tak nie powoduje ono chęci „wybudzenia” się i podjęcia próby ucieczki. My też jesteśmy w transie – nasza voyeurystyczna natura wychodzi podczas seansu na wierzch. Niby kibicujemy bohaterom, ale jednocześnie chcemy zobaczyć co ich czeka. Jesteśmy tam razem z nimi, cały czas w świetle dnia, przerażeni i zafascynowani jednocześnie. Gdy Dani wrzeszczy przerażona, chcemy wrzeszczeć razem z nią. Tu nawet scena siadania przy wielkim wieloosobowym stole, budzi dreszcze.
Największą zagadkę filmu stanowi dla mnie rola traumy Dani. Jakie dokładnie ma ona znaczenie i jak należy interpretować zakończenie filmu? Może powinniśmy wrócić na chwilę do „Hereditary”, który w dużej mierze był porażającym dramatem rodzinnym, studium poważnej dysfunkcji i degrengolady tej najmniejszej jednostki społecznej. Tajemniczy Pelee, też mówi o rodzinie – to społeczność wioski przejmuje jej rolę. Chłopak rzekomo przeżył podobną traumę jak Dani – to ta cała niepokojąca, pogańska komuna stała się dla niego domem, gdzie „każdy go przytuli i pocieszy”. Każdy, czyli tak naprawdę nikt. Przecież ta „jedna, wielka rodzina” to zbiorowisko postaci pozbawionych jakiejkolwiek indywidualności, ściśle zaprogramowany układ, którego celem jest realizacja programu – dziewięciodniowego rytuału. Mimo to pokusa zaufania tej podejrzanej empatii i współczuciu wydaje się nie do odparcia – Dani jej ulega. Trudno się dziwić – wszyscy mają ją gdzieś, Christian ją ignoruje i podchodzi do związku jak do niechcianego obowiązku, nie mówiąc już o jego kolegach, którzy po prostu unikają jej jak ognia. Czy zatem wątek traumy i poranionej psychiki Dani jest motorem napędowym tej historii i wyrasta ponad ten horrorowy? Czy to tylko moje chciejstwo?
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz