Trzy lata po „Śniadaniu mistrzów” ukazała się chyba najbardziej groteskowa i śmiejąca się w twarz krytykom powieść Kurta Vonneguta – „Slapstick, albo nigdy więcej samotności”. Jest to też, jak pisze w prologu sam autor, „książka najbliższa autobiografii jaką kiedykolwiek napisał”.
Wspomniany prolog, w którym to właśnie Kurt Vonnegut jest narratorem, jest niezwykle istotny dla odbioru powieści. Autor pisze, że w wyniku I Wojny Światowej został oderwany całkowicie od swego rodzimego dorobku kulturowego – podczas międzywojnia nikt w USA nie chciał być „Niemcem”. Rodzina Vonnegutów została wykorzeniona z niemieckiej tradycji, którą rugowano niemiłosiernie. Jego rodzice stali się „wymiennymi częściami w amerykańskiej machinie”. Jednocześnie gwałtowny rozwój społeczeństwa i technologii pierwszych dwóch powojennych dekad w mniemaniu Vonneguta spowodował atomizację społeczeństwa i epidemię samotności. Koniec z wielopokoleniowymi rodzinami, więziami, wartościami i tradycją. Żyjemy w coraz szczelniej odseparowanych bańkach, każdy sobie rzepkę skrobie.
Obydwie te smutne konstatacje, wyrażane zarówno w wymiarze osobistym i globalnym, stały się pewnym zarzewiem intelektualnym, motywacją do napisania „Slapstick, or Lonesome no More!”. Była to powieść przyjęta źle przez krytyków i zaliczana raczej do drugiego szeregu, jeśli chodzi o twórczość Vonneguta. Narratorem jest niejaki Wilbur Żonkil-11 Swain, starzec żyjący na Manhattanie przyszłości, rażonym tak samo jak reszta świata epidemiami „albańskiej grypy” lub „zielonej śmierci”. Wilbur, będący kolejnym alter ego Vonneguta, wspomina swoje całe życie – od dnia narodzin, poprzez pobyt w specjalnym ośrodku „wychowawczym”, aż do kariery na uniwersytecie i objęcia stanowiska „ostatniego prezydenta Stanów Zjednoczonych”.
Narrator, podobnie jak Vonnegut, miał siostrę – różnica jest taka, że Eliza była bliźniaczką Wilbura, a Alice Vonnegut Adams zmarła na raka w 1958 roku, była starsza od Kurta o pięć lat. Wilbur i Eliza byli dziećmi od małego wyjętymi poza nawias społeczeństwa – wyglądali jak wielcy, niedorozwinięci umysłowo neandertalczycy, którzy po zetknięciu głowami stawali się pojedynczym, genialnym osobnikiem. Świetny, groteskowy, absurdalny pomysł – Wilbur to półkula lewa, komunikatywna, logiczna i racjonalna a Eliza to półkula prawa, niema, intuicyjna, kreatywna. Po rozdzieleniu w wieku piętnastu lat stają się zwyczajnymi, nie do końca wpasowującymi się w otoczenie ludźmi. Historia separacji Wilbura i Elizy jest oczywiście literackim przepracowaniem straty, jaką była śmierć siostry Vonneguta, ale również parabolą obrazującą utratę pewnej synergii wynikającej z niegdysiejszego współistnienia ludzi w wielkich, międzypokoleniowych relacjach. Autor każe swemu bohaterowi wdrażać skrajną utopię, dzielić społeczeństwo Ameryki na wielkie, sztucznie wykreowane „rodziny” – tak, aby nikt nigdy już nie był samotny. Nigdy więcej samotności! Niestety utopia (jak to utopia) istnieć może tylko w platońskim świecie idei – w naszym świecie prowadzi nieuchronnie do katastrofy.
„Slapstick” jest najbardziej pesymistyczną i dosadną w środkach wyrazu powieścią Vonneguta. Przypomina trochę dokonania współczesnego Vonnegutowi Philipa K. Dicka, albo raczej powieść Chucka Palahniuka, który postanowił pod Dicka się podszyć. „Slapstick” czyta się dokładnie tak jak dokonania młodszego od Vonneguta o czterdzieści lat autora „Fight Club” czy „Opętanych”. Groteska i dosadność niektórych scen występują tu na niespotykaną do tej pory skalę.
Recepta Vonneguta na chorobę samotności? Leki, które nie działają. Nawet nie placebo. Oto wyjątkowo osobista fabuła, która niestety nie spotkała się z uznaniem. A w następnej powieści spotkamy „Recydywistę” i poznamy paskudne tajemnice Richarda M. Nixona.
Tytuł: Slapstick albo nigdy więcej samotności!
Autor: Kurt Vonnegut
Tłumaczenie: Marek Fedyszak
Tytuł oryginału: Slapstick, or Lonesome No More!
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Wydawca oryginału: Delacorte Press
Rok wydania: 2021
Rok wydania oryginału: 1976
Liczba stron: 272
Wydanie: I
ISBN: 9788382021462
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz