Richard Kelly - Southland Tales
Tekst ukazał się pierwotnie na portalu Esensja w cyklu "Do sedna".
„Popęd seksualny nastolatków to nie zbrodnia. Otwórz serce i umysł”
Jeśli „Donnie Darko” wydawał się komukolwiek niezrozumiały, przesadzony i hermetyczny, to kolejny film Richarda Kelly’ego będzie kompletnie nieczytelny i okaże się stratą czasu. Premierę miał w maju 2006 roku, tym razem na festiwalu w Cannes, gdzie krytyka zrównała go z ziemią. Przyjrzyjmy się trochę temu obrazowi – „Southland Tales”, czyli „Koniec świata” po polsku, to apokalipsa i zagłada. Ale czego dokładnie?
Fabułę streścić niezwykle trudno, ponieważ Kelly nie serwuje spójnej i w pełni zrozumiałej historii. Otrzymujemy strumień reżyserskiej świadomości, chaotyczny (choć rozpaczliwie kiełznany w logiczną całość) zbiór jego własnych przekonań, przemyśleń i zjadliwej krytyki otaczającego nas, nowoczesnego, pustego jak wydmuszka, świata. W 2005 roku, dokładnie podczas Dnia Niepodległości wybuchła w Teksasie bomba atomowa. Nie wiadomo kto ją zdetonował – ale to wystarczyło, aby Stany Zjednoczone ruszyły na Koreę Północną, Iran, Syrię i Afganistan. W kraju mocno ograniczono swobody obywatelskie, powstało biuro totalnej inwigilacji społeczeństwa (US-Ident); w obliczu kryzysu paliwowego uruchomiono nowe, szemrane źródła energii, oparte na dziwacznej „płynnej karmie”; wszędzie pojawiają się dysydenckie bojówki, takie jak chociażby Neomarksiści, a dookoła panuje anarchia, przemoc, paranoja i teorie spiskowe.
Przenosimy się w czasie o trzy lata. Zbliża się czwarty lipca 2008 roku. Fabuła filmu obraca się wokół postaci Boxera Santarosa, wielkiego hollywoodzkiego gwiazdora, który zaginął kilka dni temu na pustyni, potem się odnalazł, ale w sumie nikt nie wie, gdzie jest. Boxer ma amnezję i ukrywa się w domu gwiazdki porno, Krysty Kapowski (Krysty „NOW” – „jeśli chcesz mnie przelecieć, nie musisz czekać, zrób to TERAZ”). Te dwie lekko komiczne postacie łączy wspólnie napisany scenariusz do filmu „Moc”, który opowiada o absurdalnej apokalipsie, a Boxer wciela się w nim w postać gliniarza, niejakiego Jericho Cane’a. Boxera szuka jego żona, córka wpływowego polityka; jego teściowa, szefowa US-Ident; a także miejscowy oddział Neomarksistów, którego członkowie próbują na całej aferze ugrać coś dla siebie. Historia z biegiem czasu staje się coraz bardziej kuriozalna, komiksowa i odrealniona – co nie znaczy wcale, że nie powinna taka być. Jest taka w sposób zamierzony.
Richard Kelly powiedział w jednym z wywiadów, że napisał scenariusz jeszcze przed wrześniem 2001 roku – był to „gobelin idei”, które szumiały mu wówczas w głowie. Wydarzenia, które nastąpiły po ataku na WTC, utwierdziły tylko reżysera, że jest na dobrej drodze. Tylko, co to za droga dokładnie? Szukanie sedna „Końca świata” skazane jest na niepowodzenie z prostego powodu – ono nie istnieje. Kelly pisze zjadliwą satyrę i tyradę przeciwko współczesnemu, nowoczesnemu światu – trochę jak Chuck Palahniuk, ale w o wiele bardziej łagodny i ogólnie akceptowalny sposób. Krytykuje Amerykę, jej imperialistyczne ciągoty, wojnę z terroryzmem, konsumpcjonizm, merkantylizm, medialne kłamstwa i manipulacje, ideową pustkę, prymitywną popkulturę, kult sławy, pieniądza i urody. We wszystko wplata swoją autorską mistykę, szyte grubymi nićmi nawiązania religijne, literaturę wspomnianego Palahniuka, Philipa K. Dicka (i wielu innych) a także motywy science fiction – niektóre recyklingowane prosto z „Donniego Darko” (zabawy continuum czasowym i portalami, wszechświaty styczne i równoległe, światy snów czy wreszcie motyw końca świata, postrzału w oko (tak!) i obowiązkowe wstawki muzyczne). „Southland Tales” to musical, czarna komedia, film akcji, science fiction i mystery – David Lynch, Terry Gilliam, Charlie Kaufman i Jean–Pierre Jeunet w jednym. Film radykalny, chaotyczny, przesadzony i bufoniasty.
Zapomnijmy może zatem o dekodowaniu jego znaczeń i podróży do ideowego sedna. Podobnie jak w przypadku „Donniego Darko” egzegez mamy w internecie na kopy. Spójrzmy inaczej. Może to właśnie ten chaos jest tu kluczowy? „Koniec świata” osobiście przypomina mi twórczość Thomasa Pynchona, ze wskazaniem na jego drugą książkę – „The Crying of Lot 49”, czyli „49 idzie pod młotek”. Film Kellyego, podobnie jak krótka powieść Pynchona, na pierwszy rzut oka jest typowym studium paranoi i teorii spiskowych – ale gdy rzucimy okiem po raz drugi, zauważymy analizę bezbronności człowieka wobec rzeczywistości opanowanej przez gigantyczny szum informacyjny. Ludzka tendencja do układania doświadczeń w schematy i ciągi przyczynowo skutkowe skonfrontowana zostaje ze światem, w którym nie ma jednoznacznych rozstrzygnięć, lecz kolejne warstwy tajemnicy. Nie ma odpowiedzi, tylko kolejne pytania. Nie działa poprawnie następstwo przyczyny i skutku – są tylko korelacje. W takim świecie paranoja i teorie spiskowe o wiele lepiej objaśniają rzeczywistość niż racjonalizm i logika. A na taki świat, zalewany nieustannym, nie zhierarchizowanym potopem bodźców i informacji, zdajemy się być skazani według wizji reżysera. To dopiero będzie apokalipsa.
Fabułę streścić niezwykle trudno, ponieważ Kelly nie serwuje spójnej i w pełni zrozumiałej historii. Otrzymujemy strumień reżyserskiej świadomości, chaotyczny (choć rozpaczliwie kiełznany w logiczną całość) zbiór jego własnych przekonań, przemyśleń i zjadliwej krytyki otaczającego nas, nowoczesnego, pustego jak wydmuszka, świata. W 2005 roku, dokładnie podczas Dnia Niepodległości wybuchła w Teksasie bomba atomowa. Nie wiadomo kto ją zdetonował – ale to wystarczyło, aby Stany Zjednoczone ruszyły na Koreę Północną, Iran, Syrię i Afganistan. W kraju mocno ograniczono swobody obywatelskie, powstało biuro totalnej inwigilacji społeczeństwa (US-Ident); w obliczu kryzysu paliwowego uruchomiono nowe, szemrane źródła energii, oparte na dziwacznej „płynnej karmie”; wszędzie pojawiają się dysydenckie bojówki, takie jak chociażby Neomarksiści, a dookoła panuje anarchia, przemoc, paranoja i teorie spiskowe.
Przenosimy się w czasie o trzy lata. Zbliża się czwarty lipca 2008 roku. Fabuła filmu obraca się wokół postaci Boxera Santarosa, wielkiego hollywoodzkiego gwiazdora, który zaginął kilka dni temu na pustyni, potem się odnalazł, ale w sumie nikt nie wie, gdzie jest. Boxer ma amnezję i ukrywa się w domu gwiazdki porno, Krysty Kapowski (Krysty „NOW” – „jeśli chcesz mnie przelecieć, nie musisz czekać, zrób to TERAZ”). Te dwie lekko komiczne postacie łączy wspólnie napisany scenariusz do filmu „Moc”, który opowiada o absurdalnej apokalipsie, a Boxer wciela się w nim w postać gliniarza, niejakiego Jericho Cane’a. Boxera szuka jego żona, córka wpływowego polityka; jego teściowa, szefowa US-Ident; a także miejscowy oddział Neomarksistów, którego członkowie próbują na całej aferze ugrać coś dla siebie. Historia z biegiem czasu staje się coraz bardziej kuriozalna, komiksowa i odrealniona – co nie znaczy wcale, że nie powinna taka być. Jest taka w sposób zamierzony.
Richard Kelly powiedział w jednym z wywiadów, że napisał scenariusz jeszcze przed wrześniem 2001 roku – był to „gobelin idei”, które szumiały mu wówczas w głowie. Wydarzenia, które nastąpiły po ataku na WTC, utwierdziły tylko reżysera, że jest na dobrej drodze. Tylko, co to za droga dokładnie? Szukanie sedna „Końca świata” skazane jest na niepowodzenie z prostego powodu – ono nie istnieje. Kelly pisze zjadliwą satyrę i tyradę przeciwko współczesnemu, nowoczesnemu światu – trochę jak Chuck Palahniuk, ale w o wiele bardziej łagodny i ogólnie akceptowalny sposób. Krytykuje Amerykę, jej imperialistyczne ciągoty, wojnę z terroryzmem, konsumpcjonizm, merkantylizm, medialne kłamstwa i manipulacje, ideową pustkę, prymitywną popkulturę, kult sławy, pieniądza i urody. We wszystko wplata swoją autorską mistykę, szyte grubymi nićmi nawiązania religijne, literaturę wspomnianego Palahniuka, Philipa K. Dicka (i wielu innych) a także motywy science fiction – niektóre recyklingowane prosto z „Donniego Darko” (zabawy continuum czasowym i portalami, wszechświaty styczne i równoległe, światy snów czy wreszcie motyw końca świata, postrzału w oko (tak!) i obowiązkowe wstawki muzyczne). „Southland Tales” to musical, czarna komedia, film akcji, science fiction i mystery – David Lynch, Terry Gilliam, Charlie Kaufman i Jean–Pierre Jeunet w jednym. Film radykalny, chaotyczny, przesadzony i bufoniasty.
Zapomnijmy może zatem o dekodowaniu jego znaczeń i podróży do ideowego sedna. Podobnie jak w przypadku „Donniego Darko” egzegez mamy w internecie na kopy. Spójrzmy inaczej. Może to właśnie ten chaos jest tu kluczowy? „Koniec świata” osobiście przypomina mi twórczość Thomasa Pynchona, ze wskazaniem na jego drugą książkę – „The Crying of Lot 49”, czyli „49 idzie pod młotek”. Film Kellyego, podobnie jak krótka powieść Pynchona, na pierwszy rzut oka jest typowym studium paranoi i teorii spiskowych – ale gdy rzucimy okiem po raz drugi, zauważymy analizę bezbronności człowieka wobec rzeczywistości opanowanej przez gigantyczny szum informacyjny. Ludzka tendencja do układania doświadczeń w schematy i ciągi przyczynowo skutkowe skonfrontowana zostaje ze światem, w którym nie ma jednoznacznych rozstrzygnięć, lecz kolejne warstwy tajemnicy. Nie ma odpowiedzi, tylko kolejne pytania. Nie działa poprawnie następstwo przyczyny i skutku – są tylko korelacje. W takim świecie paranoja i teorie spiskowe o wiele lepiej objaśniają rzeczywistość niż racjonalizm i logika. A na taki świat, zalewany nieustannym, nie zhierarchizowanym potopem bodźców i informacji, zdajemy się być skazani według wizji reżysera. To dopiero będzie apokalipsa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz