Alejandro G. Iñárritu - Birdman
Tekst ukazał się pierwotnie na portalu Esensja w cyklu "Do sedna".
„Dlaczego muszę ciągle błagać o miłość?”
„Birdman” Alejandro Gonzáleza Iñárritu zdobył najwięcej nominacji i nagród wśród wszystkich filmów meksykańskiego reżysera. Choć nazywanie tego filmu jego „opus magnum” może brzmieć nieco pompatycznie, wydaje mi się, że jest to zdecydowanie najlepszy film Iñárritu.
Głównym bohaterem jest Riggan Thompson, gwiazda kina superbohaterskiego z początku lat dziewięćdziesiątych. Jego sława już dawno przebrzmiała, a on sam znany jest jako „ten facet, który grał Birdmana”. Riggan próbuje „zrobić w końcu coś istotnego”, czyli wystawić na Broadwayu sztukę na podstawie opowiadania Raymonda Carvera – „What We Talk About When We Talk About Love”. Ma to być zarówno hołd dla pisarza, którego autograf skłonił młodego Riggana do rozpoczęcia kariery aktorskiej jak i swego rodzaju udowodnienie, że jest on prawdziwym artystą, a nie „tylko” zapomnianym nazwiskiem z blockbusterów.
Według założeń Iñárritu miał to być film, podczas seansu którego dochodzi do najmocniejszego utożsamienia się widza z głównym bohaterem. Całość została nakręcona tak, jak chociażby „Ludzkie dzieci” Alfonso Cuarona – jedno, nieprzerwane, długie ujęcie zespalające percepcję widza z percepcją filmowej kamery. Widz płynie ciągłym strumieniem emocji i wrażeń, z którego nie sposób się wyrwać – czyli mamy dokładnie to samo, czego doświadczamy w prawdziwym życiu. Trwamy bez ustanku w naszej własnej rzeczywistości od dnia narodzin aż do śmierci. W „Birdmanie” zatem towarzyszymy Rigganowi w jego subiektywnej, fantasmagorycznej, wewnętrznej podróży, podczas której rozlicza się on ze swoim życiem, dostrzega błędy popełnione w jego trakcie i szuka za nie odkupienia. A przede wszystkim uczy się żyć naprawdę i zaczyna rozumieć „o czym mówimy, kiedy mówimy o miłości”.
Aby dotrzeć do sedna „Birdmana” musimy zrozumieć symbolikę postaci, w którą wcielał się kiedyś Riggan, a która teraz nawiedza go podczas przygotowań do premiery sztuki teatralnej. Filmowe superbohaterstwo symbolizuje u Iñárritu popkulturową łatwiznę, prostą drogę ku powszechnej admiracji. Krytyk filmowy, który staje się prawdziwym katalizatorem decyzji Riggana o wystawieniu „sztuki ostatecznej”, cytuje Rolanda Barthesa: „Misja kulturotwórcza, będąca ongiś domeną bogów i epickich sag, została obecnie przejęta przez reklamy proszków do prania”. Ten wydumany i w sumie nieco bełkotliwy tekst, w zestawieniu z idiotycznymi pytaniami wysłanniczki tabloida, uświadamia bohaterowi pewną smutną prawdę – nikt nie wielbił jego jako aktora, nikogo nie obchodził Riggan Thompson. Liczył się box office, autografy, sztuczne uśmiechy, pieniądze i lekkostrawna papka. Nikt go nie kocha – ani widzowie (bo dla nich tak naprawdę nie istnieje jako człowiek) ani żona, ani córka (bo dla nich nie istniał inaczej niż w swej sztucznej kreacji i zawsze na odległość). Wystawienie ambitnej sztuki teatralnej staje się zatem obsesją Riggana – podporządkowuje temu celowi całe swoje życie, wszystkie środki jakimi dysponuje i – znowu – relacje z żoną i córką.
Riggan szuka ponownie miłości i akceptacji – i znowu popełnia ten sam błąd co przed laty. Uświadamiają mu to wszyscy po kolei – krytyczka teatralna, nazywająca go zarozumiałym, samolubnym i rozwydrzonym dzieciakiem, który, ze względu na odpustową przeszłość swojej kariery jest niegodzien stąpania po deskach Broadwayu; córka, która wykrzykuje mu prosto w twarz, że próbuje zwrócić na siebie uwagę świata, który już dawno przeminął, a dla obecnego on nic nie znaczy i wreszcie była żona wytykająca mu, że „myli admirację z miłością”. Wszystko to, co robił kiedyś i robi teraz to budowa sztucznej, całkowicie fałszywej rzeczywistości wokół siebie, w której sens i cel jego życia określane są przez poklask publiczności i krytyków. „Dlaczego ciągle muszę ciągle błagać o miłość?!” – krzyczy postać grana przez Riggana, w ostatniej, kluczowej scenie sztuki teatralnej, która uświadamia mu jeszcze jedną straszliwą prawdę: „Nikt mnie nie kocha, zatem nie istnieję”. Zapomina jednak o jednym.
Film rozpoczyna się cytatem z Carvera: „I czy zdołałeś osiągnąć w tym życiu to, czego pragnąłeś? Tak. Zwać się ukochanym, czuć się ukochanym na tej ziemi”. Aby jednak to osiągnąć Riggan musi w końcu dowiedzieć się czym tak naprawdę jest miłość. Musi się nauczyć, że nie definiują jej miliony na koncie, statuetki i pochwalne peany na pierwszej stronie „Variety”. Nie może o nią zabiegać, ponieważ w ten sposób nigdy jej nie znajdzie. Musi być po prostu obecny w życiu tych, którzy taką miłość mogą mu zaoferować zupełnie bezinteresownie. Riggan, pojął tę prawdę, gdy było już za późno: „Byłem nieobecny we własnym życiu, a teraz dobiega ono końca”.
Niejednoznaczne zakończenie filmu jest jednym z najszerzej dyskutowanych w ostatniej kinowej dekadzie. Czy Riggan jest w końcu „obecny”? Jeśli tak, to w jaki sposób? Czy w końcu „istnieje”? Alejandro Gonzáleza Iñárritu nie odpowiada na te pytania w sposób prosty. Pamiętajmy jednak, że pomimo mnogości interpretacji idei filmu – interpretacja autorska jest tylko jedna. Docieranie do sedna takich filmów, jest jedną z największych korzyści z obcowania z kinem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz